Ναός Αθηνάς Νίκης. Θωράκιο. Βόρεια πλάκα VI. Νίκες

Παραχώρηση φωτογραφίας

Αριθμός αντικειμένου

Ακρ. 994

Δημιουργός

Καλλιτέχνης «Β»

Είδος

Αρχιτεκτονικό γλυπτό

Εποχή

Κλασική εποχή

Χρονολόγηση

Γύρω στο 410 π.Χ.

Διαστάσεις

Ύψος: 0,5 μ.
Μήκος: 0,35 μ.

Υλικό

Μάρμαρο Πεντέλης

Θέση

Πρώτος όροφος, δυτικά

Περιγραφή
Βιβλιογραφία

Τμήματα πλάκας που αποδίδεται στη βόρεια πλευρά του θωρακίου του ναού της Αθηνάς Νίκης. Βρέθηκαν σε διάφορες χρονικές στιγμές και σημεία στην Ακρόπολη.

Εικονίζονται δύο φτερωτές Νίκες που στολίζουν τρόπαιο. Η Νίκη στα αριστερά φορά μακρύ ζωσμένο χιτώνα με σταυρωτούς ιμάντες στο στήθος. Πατά στις άκρες των δαχτύλων και προσπαθεί να φτάσει την κορυφή του τροπαίου, περνώντας το αριστερό χέρι της πίσω από αυτό, και να κρεμάσει εκεί ένα κράνος κορινθιακού τύπου. Στο χαμένο σήμερα δεξί χέρι μάλλον κρατούσε το σφυρί με το οποίο θα στερέωνε το κράνος στο τρόπαιο. Το κεφάλι της σώζεται σήμερα μόνο σε εκμαγείο καθώς το πρωτότυπο χάθηκε στους νεότερους χρόνους. Η Νίκη στα δεξιά πλησιάζει το τρόπαιο πατώντας με το δεξί πόδι σε βράχο. Στον μηρό της υπάρχει ένα δυσδιάκριτο αντικείμενο, πάνω στο οποίο ακουμπά το δεξί της χέρι.

Το θωράκιο περιέβαλλε τις τρεις πλευρές του πύργου, πάνω στον οποίο ήταν χτισμένος ο ναός. Απαρτιζόταν από πλάκες ύψους ενός μέτρου περίπου με ανάγλυφες παραστάσεις στην εξωτερική πλευρά, ορατές από τους ανερχόμενους. Οι οπές στην πάνω επιφάνεια των πλακών φανερώνουν πως το ύψος του θωρακίου αυξανόταν με μεταλλικό κιγκλίδωμα.

Θέμα του θωρακίου είναι ο αλληγορικός εορτασμός των νικηφόρων αγώνων της Αθήνας κατά των εχθρών της, Περσών ή άλλων Ελλήνων. Η αφήγηση δεν είναι συνεχής αλλά αυτοτελείς σκηνές συνθέτουν παραστάσεις που με μικρές παραλλαγές επαναλαμβάνονται σε κάθε πλευρά του θωρακίου: φτερωτές Νίκες που οδηγούν ταύρους στη θυσία ή κρατούν όπλα και στολίζουν νικητήρια τρόπαια με ελληνικό ή περσικό οπλισμό. Ανάμεσά τους κάθεται η θεά Αθηνά έχοντας αποθέσει τα όπλα της. Για τη λάξευση των γλυπτών συνεργάστηκαν πολλοί γλύπτες με επικεφαλής τον Αγοράκριτο. Τα γλυπτά του θωρακίου εκπροσωπούν με τον καλύτερο τρόπο τη γλυπτική του τέλους του 5ου αι. π.Χ., τον λεγόμενο «πλούσιο ρυθμό».

Ο ναός και το θωράκιο της Αθηνάς Νίκης διαλύθηκαν από τους Οθωμανούς το 1687 για την ενίσχυση του προμαχώνα και την καλύτερη οχύρωση της δυτικής πλευράς της Ακρόπολης ενάντια στις επιθέσεις των Βενετών του στρατηγού Francesco Morosini. Το 1835-1836, υπό την επίβλεψη του τότε εφόρου αρχαιοτήτων Ludwig Ross, ο προμαχώνας κατεδαφίστηκε και ο ναός της Αθηνάς Νίκης αναστηλώθηκε για πρώτη φορά. Μία δεύτερη αναστήλωση πραγματοποιήθηκε το 1940 ενώ μία τρίτη ολοκληρώθηκε το 2010.

Πιττάκης, Κ.Σ., «Αρχαιολογική Εφημερίς», Αρχαιολογική Εφημερίς 1842, σελ. 594-595, αρ. κατ. 1045
Ross, L., Archäologische Aufsätze I: Ausgrabungsberichte aus Athen. Zur Kunstgeschichte und Topographie von Athen und Attika, Leipzig, 1855, σελ. 116
Michaelis, A., «Die Balustrade am Tempel der Athena Nike auf der Akropolis von Athen, Arch. Zeit», Archäologische Zeitung 20, 1862, σελ. 251, αρ. κατ. H
Kekulé von Stradonitz, R., Die Balustrade des Tempels der Athena Nike in Athen, Leipzig, 1869, σελ. 23, 26, 28, πίν. ΙΙ.G, αρ. κατ. 8, 27
Bohn, R., «Bericht über die Ausgrabungen auf der Akropolis zu Athen im Frühjahr», Mitteilungen des Deutschen Archäologischen Instituts. Athenische Abteilung 5, 1880, σελ. 263
Sybel, L. von, Katalog der Sculpturen zu Athen, Marburg, 1881, σελ. 359-360, αρ. κατ. 2, 3, 16, 31, 36
Petersen, E., «Βιβλιοκρισία του R. Kekulé, Die Reliefs an der Balustrade der Athena Nike,», Zeitschrift für die Österreichischen Gymnasien, 32, Wien, 1881, σελ. 262, 264, 272
Kekulé von Stradonitz, R., Die Reliefs an der Balustrade der Athena Nike, Stuttgart, 1881, σελ. 2, 3, 4, 8, 10, 16-18, 20-21, πίν. III.H, VI.Z, αρ. κατ. H, Z
Friederichs, C., Wolters, P., Die Gipsabgüsse antiker Bildwerke, Berlin, 1885, σελ. 288
Boettischer, A., Die Akropolis von Athen nach den Berichten der alten und den neusten Erforschungen, Berlin, 1888, σελ. 207-209, εικ. 91
Overbeck, J., Geschichte der Griechischen Plastik, I, Leipzig, 1893-1894, σελ. 486, εικ. 125
Studniczka, F., Die Siegesgoettin, Leipzig, 1898, σελ. 22-23, εικ. 48, πίν. Χ
Petersen, E., Athen, Leipzig, 1908, σελ. 88
Heberdey, R., «Neue Untersuchungen an der Nikebalustrade», Jahreshefte des Österreichischen Archäologischen Institutes in Wien 13, 1910, σελ. 88, εικ. 25
Casson, S., Brooke, D., Catalogue of the Acropolis Museum. Sculpture and Architectural Fragments, with a section upon the Terracottas, II, Cambridge, 1921, σελ. 152-155, εικ. 10, αρ. κατ. 10
Heberdey, R., «Die Komposition der Reliefs an der Balustrade der Athena Nike», Jahreshefte des Österreichischen Archäologischen Institutes in Wien 21-22, 1922-1924, σελ. 1, 2, 17-20, 30, 63-66, 81, αρ. κατ. H.U.Z
Blümel, C., Der Fries des Tempels der Athena Nike, Berlin, 1923, σελ. 23, 37
Dinsmoor, W.B., «The Sculptured Parapet of Athena Nike», American Journal of Archaeology 30, 1926, σελ. 8-9 υποσημ. 113, 17-20, 23-26, 29-30
Carpenter, R., «The Sculptural Composotion of the Nike Parapet», American Journal of Archaeology 33, 1929, σελ. 473, 476, 483
Carpenter, R., The Sculptures of the Nike Temple Parapet, Cambridge Massachusetts, 1929, σελ. 30-33, 74-75, εικ. 3, πίν. XI, XII, αρ. κατ. 10
Rodenwaldt, G., Hege, W., L' Acropole, Paris, 1930, σελ. 54, εικ. 75a
Dinsmoor, W.B., «The Nike Parapet Once More», American Journal of Archaeology 34, 1930, σελ. 282-283, 295
Picard, C., F. Boissonas, L’Acropole d’Athenes, l’enceinte, l’entree, le bastion d’Athena Nike, les Propylees, Paris, 1930, σελ. 27, εικ. 45.1
Thompson, D.B., «The Golden Nikai Reconsidered», Hesperia, 13, 1944, σελ. 190, εικ. 8
Hofkes-Brukker, Ch., «Die Metopen desBassaetempels. Versuch zur Deutung», Bulletin antieke beschaving: Annual Papers on Classical Archaeology 38, 1963, σελ. 70-71, εικ. 17
Adam, Sh., «The Technique of Greek Sculpture in the Archaic and Classical Periods», Annual of the British School at Athens, Suppl. 3, 1966, σελ. 55
Isler-Kerényi, C., «Nike mit dem Tropaion», Antike Plastik 10, 1970, σελ. 59
Δεσπίνης, Γ., Συμβολή στη μελέτη του έργου του Αγοράκριτου, Αθήνα, 1971, σελ. 173, εικ. 343
Hiller, F., Formgeschichtliche Untersuchungen zur griechischen Statue des späten 5. Jahrhunderts v. Chr., Mainz am Rhein, 1971, σελ. 54 υποσημ. 118
Pemberton, E.G., «The East and West Friezes of the Temple of Athena Nike», American Journal of Archaeology 76, 1972, σελ. 303 υποσημ. 12
Μπρούσκαρη, Μ., Μουσείον Ακροπόλεως. Περιγραφικός κατάλογος, Αθήνα, 1974, σελ. 173, εικ. 343, αρ. κατ. 994
Delivorrias, A., Attische Giebelskulpturen und Akrotere des fünften Jahrhunderts, Tübingen, 1974, σελ. 139-140
Hofkes-Brukker, Ch., Der Bassai-Fries in der ursprünglich geplanten Anordnung, A. Mallwitz, Zur Architektur des Apollon-Tempels in Bassai-Phigalia, München, 1975, σελ. 129-130
Jung, H., «Zur Eirene des Kephisodot», Jahrbuch des Deutschen Archäologischen Instituts 91, 1976, σελ. 116 υποσημ. 86
Mark, I., Nike and the Cult of Athena-Nike on the Athenian Acropolis, New York University, 1979, σελ. 162, 174
Simon, E., «Τα γλυπτά του ναού και του θωρακείου της Αθηνάς Νίκης», Αρχαιογνωσία 4, 1985, σελ. 22, εικ. 11
Giuliani, L., «Die verwandelte Nike: Paralipomena zum Berliner Atropos Spiegel», Antike Kunst 29, 1986, σελ. 47
Μπρούσκαρη, Μ., Το θωράκιο του Ναού της Αθηνάς Νίκης, Αρχαιολογική Εφημερίς, Αθήνα, 1998, σελ. 171-177, εικ. 36-40, 76.2
Harrison, E.B., «Style Phases in Greek Sculpture from 450 to 370 BC», Πρακτικά του XII Διεθνούς Συνεδρίου Κλασικής Αρχαιολογίας, Αθήνα 4-10 Σεπτεμβρίου 1983, Γ, Αθήνα, 1988, σελ. 104
Raftopoulou, E.G., «Étude iconographique sur un thème de la toreutique», Bulletin de Correspondance Hellénique 115, 1991, σελ. 259, εικ. 5
LIMC VI, Nike, σελ. 865, αρ. κατ. 160
Λεβέντη, Ι., Πόλη σε κρίση, Αθήνα, 2014, σελ. 100-106